Κάποιος Είναι πιο Δυνατός από τον Σούπερμαν σε Αυτήν την Παράσταση

Ένα έργο δυνατών συγκινήσεων, σε μια χώρα που τα ζητήματα αναπηρίας είναι άγνωστα ή προκαλούν μούδιασμα.

Κείμενο Μελπομένη Μαραγκίδου

 

Μπορεί να μην έχω παιδιά και μπορεί να έχω ενηλικιωθεί εδώ και πολλά χρόνια, όμως κάθε φορά που ο Βασίλης Κουκαλάνι με την ομάδα «Συντεχνία του Γέλιου» ανεβάζουν μια παράσταση, δεν χάνω ευκαιρία να βρεθώ στο κοινό. Είναι ευτυχία να έχουμε αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα μια ομάδα παιδικού θεάτρου που παράγει άρτιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, ενώ παράλληλα περνά σημαντικά κοινωνικά μηνύματα και διαπαιδαγωγεί. Μια ομάδα που στο παρελθόν έχει θίξει το ζήτημα του ρατσισμού και της διαφορετικότητας και που φέτος καταπιάνεται με το θέμα της αναπηρίας, με το έργο Πιο Δυνατός κι από τον Σούπερμαν, του Roy Kift.

 

Πρόκειται για μια ξέφρενη κωμωδία, που έχει στο επίκεντρο τον ανάπηρο προέφηβο Άρη, ο οποίος τσουλώντας με το αμαξίδιό του μέσα στη ζωή μαζί με την παρέα του, φροντίζει για ζωηρή διασκέδαση. Είναι ένα έργο δυνατών συναισθημάτων που παράλληλα περιέχει μεγάλη πυκνότητα πληροφόρησης και διαφωτίζει αβίαστα και με νηφαλιότητα την καθημερινότητα και τα ζητήματα που προκύπτουν στη ζωή του νεαρού ήρωα με αναπηρία. Η κωμωδία του Άγγλου Roy Kift για παιδιά και νέους, είχε δημιουργήσει βαθιά τομή στις αντιλήψεις επάνω στο θέμα της αναπηρίας τις δεκαετίας του ’80 και του ’90, τόσο στην Αγγλία όσο και στη Γερμανία, προτείνοντάς την ως μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και συνέβαλε στην αποδόμηση παγιωμένων συμπεριφορών, προκαταλήψεων και φόβων.

 

Στη σκηνή του Σύγχρονου Θεάτρου, η ιστορία θα ανέβει από τη Συντεχνία του Γέλιου, σε σύμπραξη με την «Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών» και με σκηνοθέτες τον Βασίλη Κουκαλάνι και τον Αντώνη Ρέλλα, ενώ τα τραγούδια της παράστασης υπογράφει ο Φοίβος Δεληβοριάς.

 

VICE: Η «Συντεχνία του Γέλιου» έχει βάλει πολύ ψηλά τον πήχη στο θέατρο για παιδιά. Τι θα δει κάποιος φέτος στο Πιο δυνατός κι από τον Σούπερμαν;
Αντώνης Ρέλλας: To Πιο δυνατός κι από τον Σούπερμαν είναι ένα έργο δυνατών συγκινήσεων. Σε μια χώρα που τα ζητήματα αναπηρίας είναι άγνωστα ή προκαλούν μούδιασμα, το έργο τα τοποθετεί σε ρεαλιστική βάση με πολύ χιούμορ, μέσα από την αλήθεια που βιώνουν τα ίδια τα ανάπηρα άτομα.
Βασίλης Κουκαλάνι: Σε αυτήν την ιστορία υπάρχει βασικά εκείνο το κάτι που συγκινεί και συμπαρασύρει βαθιά το κοινό, όπως σε όλες τις ιστορίες της Συντεχνίας του Γέλιου, κάτι απολύτως απαραίτητο για τα θέματα που πραγματευόμαστε: το συλλογικό ξεπέρασμα του φόβου από τα παιδιά, η αχαλίνωτη ρήξη τους με τις συμβάσεις των μεγάλων και το μεγάλο άλμα στην αντεπίθεση, με χιούμορ και φαντασία. Δημιουργεί σε μικρούς και μεγάλους εκείνην την άγρια, σχεδόν «παράνομη» χαρά και ευχαρίστηση, όταν βλέπουν ότι οι χαρακτήρες του έργου ονειρεύονται μια άλλη πραγματικότητα και την τολμούν, μια πραγματικότητα που εμείς έχουμε ξεχάσει ή νομίζουμε πως δεν είμαστε σε θέση να έχουμε, μια πραγματικότητα που δεν είναι μάθημα στο σχολείο. Αυτό, λοιπόν, το ταξίδι των παιδιών στην άλλη μεριά, την απαγορευμένη, στην ουτοπία, στην ενηλικίωση μέσα απ’ την κατάκτηση της πραγματικότητας, είναι που κάνει και αυτήν την ιστορία ακαταμάχητη.

 

Τι σημαίνει να είναι επίκαιρο στην Ελλάδα του 2018 ένα έργο της δεκαετίας του ’80 που διαδραματίζεται στην Αγγλία;
Α.Ρ.: Δυστυχώς, επίκαιρο είναι και στην Αγγλία αυτήν τη στιγμή. Με τον Βασίλη ταξιδέψαμε στο Λονδίνο τον Ιούλιο, όπου ήμουν καλεσμένος στην International Deaf and Disabled People’s Solidarity Summit (σ.σ. Διεθνής Σύνοδος Αλληλεγγύης Κωφών και Ανθρώπων με Αναπηρία) που διοργάνωσε η ακτιβιστική αναπηρική συλλογικότητα DPAC (σ.σ. Disabled People Against Cuts – Άνθρωποι με Αναπηρία Εναντίον Περικοπών) και παρουσιάσαμε μαζί τα ζητήματα που αφορούν την ελληνική πραγματικότητα. Τα αυτονόητα που έγιναν πράξη μέσα από τις διεκδικήσεις των αναπήρων της δεκαετίας του ’80 στην Αγγλία, βρίσκονται ξανά προς διαπραγμάτευση και ευθυγραμμίζονται με τις διεκδικήσεις της ελληνικής πραγματικότητας. Η επικαιρότητα του έργου είναι απόδειξη του παγωμένου χρόνου όσον αφορά την απορρόφηση πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων από την πολυπληθή κοινωνική ομάδα των αναπήρων. Αυτός είναι και ο λόγος που επιλέξαμε να το ανεβάσουμε.
Β.Κ.: Πιστεύω, από τη μια, ότι σίγουρα πολλά θέματα παραμένουν άλυτα κοινωνικά και συνειδησιακά ή ενδεχομένως να διαφοροποιούνται μέσα στον χρόνο – στην Αγγλία π.χ., όπως λέει και ο Αντώνης, μπορεί πραγματικά να είναι έτη φωτός μπροστά σε θέματα κοινωνικής ισότητας των αναπήρων, αλλά και εκεί με το που χτύπησε μια κάποια κρίση και χρειάστηκαν μέτρα λιτότητας, πολλές κοινωνικές κατακτήσεις καταργήθηκαν ακαριαία και πολλές κοινωνικές ομάδες έμειναν απροστάτευτες. Έχει, λοιπόν, μια μεταβλητότητα το πώς επαναλαμβάνονται κάποιες κοινωνικές αδικίες, όμως εκείνο που παραμένει διαχρονικά σταθερό είναι ο τρόπος σκέψης που έχουν να αντιτάξουν τα παιδιά, τη λαχτάρα για ελευθερία και αυθορμητισμό, την αυτοδιάθεση, την εφεύρεση και την εφαρμογή νέων ιδεών, την παντοδυναμία της αλληλεγγύης και βέβαια την άποψη ότι η ζωή είναι μια διαρκής περιπέτεια αλλαγής και προόδου. Αυτές οι σκέψεις και πρακτικές ας μείνουν πάντα επίκαιρες και σ’ αυτό θέλουμε να συμβάλει και το Πιο δυνατός κι από τον Σούπερμαν.

Τι διδάσκει σε παιδιά και ενήλικες το συγκεκριμένο έργο για τα άτομα με αναπηρία;
Β.Κ.:
 Εγώ θα χαρώ αν καταφέρει να απλοποιήσει για όλους το τόσο σύνθετο και άγνωστο θέμα της αναπηρίας: Δεν χρειάζεται κάποια ειδική προσέγγιση ή επιστημονική κατάρτιση, αλλά να υποψιαστούμε για τις κοινωνικές συνθήκες που προκαλούν αποκλεισμό, φόβο, επιφύλαξη και βέβαια, απλά να έχουμε κοινό νου και ανθρώπινο ενδιαφέρον. Το έργο προσπαθεί να τονίσει την επιθυμία και τη διεκδίκηση μιας «κανονικής» ζωής, το δικαίωμα του ήρωα με δισχιδή ράχη -spina bifida- Άρη να είναι και ενδεχομένως να ζει μια ζωή όπως ο καθένας.
Α.Ρ.: Το έργο δεν είναι διδακτικό, δεν κουνάει το δάχτυλο, αλλά ενισχύει την αποδοχή, τη συμπερίληψη μέσα από τις αλήθειες και τα συμπεράσματα των παιδιών, που προκύπτουν αβίαστα. Αξιώνουμε μια κοινωνία που μας χωράει όλες και όλους. Ενδυναμώνει τις σχέσεις των αναπήρων με τη μη ανάπηρη κοινωνία με ρεαλιστικά στοιχεία, δίχως μελοδραματισμό, αλλά με τόσο καυστικό χιούμορ, που σας εγγυώμαι ότι θα δακρύσετε από τα γέλια.

 

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να εξηγήσεις σε έναν νέο άνθρωπο ποιος είναι ο σωστός και ποιος ο λάθος τρόπος να μιλάμε για την αναπηρία;
Α.Ρ.:
 Αν παραδεχτούμε ότι η κοινωνία ετεροπροσδιορίζει τα ανάπηρα άτομα και τους προσδίδει ιδιότητες που δεν φέρουν αναγκαστικά, έχετε την απάντηση. Σε αυτήν την παράσταση, η φθαρμένη ταυτότητα επαναπροσδιορίζεται με τρόπο που ανταποκρίνεται στα προοδευτικά ανάπηρα μέλη της κοινωνίας. Αυτήν την αλήθεια θέλουμε να προτείνουμε στα παιδιά που θα έρθουν να δουν τον Σούπερμαν. Ανάπηρα ή μη, να νιώσουν αυτοπεποίθηση, περηφάνια, να αντισταθούν στα στερεότυπα που τους φορτώνουμε εμείς οι μεγάλοι και να νιώσουν βολικά μέσα στην ανθρώπινη ποικιλομορφία.

Πόσο εύκολο είναι να εκπαιδεύσεις τους ηθοποιούς σε τέτοια ζητήματα και πόσο σημαντική ήταν η σύμπραξη της Κίνησης Ανάπηρων Καλλιτεχνών;
Β.Κ.:
 Εδώ, η συνεργασία με τον Αντώνη ήταν καθοριστική, επειδή όπως είναι αυθόρμητη και σχεδόν ακούσια η διαδικασία έρευνας και η σύνδεση του ηθοποιού με τον ρόλο και το υλικό, έτσι, σε σωστές δόσεις και σωστό χρόνο, ερχόταν η κατανόηση και ίσως και η κατάκτηση της ζώσας κατάστασης της αναπηρίας, αυτού του κοινωνικού φαινομένου. Νομίζω ότι δεν είναι δύσκολο, τελικά, να ενημερωθεί κάποιος ή να εκπαιδευτεί, όπως λες, στο θέμα της αναπηρίας -το δείχνει άλλωστε το έργο μας, πόσο αβίαστα εισχωρούν τα παιδιά στον άγνωστο κόσμο της αναπηρίας σαν να είναι παιχνίδι-, νομίζω ότι αυτό που είναι καθοριστικό πάντα είναι ο τρόπος και η στιγμή. Πιστεύω ότι η ομάδα του Σούπερμαν αυτό έκανε, μπήκε στο θέμα της αναπηρίας παίζοντας.
Α.Ρ.: Από την πρώτη στιγμή ένιωσα ότι οι ηθοποιοί που επιλέξαμε είχαν την διάθεση να βουτήξουν βαθιά στα ζητήματα που διαπραγματεύεται το έργο. Το επιτέλεσαν με τον καλύτερο τρόπο και είμαι ευγνώμων σε όλες και όλους τους: Γιώργο, Βασίλη, Μαρία, Τάνια, Μιχάλη, Θοδωρή, σας ευχαριστώ πολύ.

Οι παραστάσεις θα είναι καθολικά προσβάσιμες για όλους και θα πραγματοποιηθούν με ταυτόχρονη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα, ακουστική περιγραφή και υπέρτιτλους για κωφές/ούς. Ποιο μήνυμα στέλνετε, τόσο σε νέους δημιουργούς όσο και σε δημόσιους φορείς, για την ίση προσβασιμότητα όλων στο θέατρο και τις τέχνες;
Β.Κ.:
 Η καθολική προσβασιμότητα στο περιεχόμενο της παράστασης είναι μια συναρπαστική και περιπετειώδης διαδικασία, μπορεί να σε κάνει άνω-κάτω, να φαίνεται ότι θα σου τινάξει στον αέρα κάθε ρυθμό, κάθε στίξη και κάθε οπτικό σύνολο της παράστασης, αλλά όταν συμβεί τελικά με το κοινό, είναι κάτι ακαταμάχητο, προσδίδει στο σκηνικό σύνολο, ευνοεί τη δράση και έχει μεγάλο ενδιαφέρον για τον καθένα. Εγώ προσωπικά τρελαίνομαι με τη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα από τη Θεοδώρα Τσαποίτη, είναι μια γλώσσα που δεν κατέχω και σκυλιάζω, επειδή είναι τόσο όμορφα θεατρική.
Α.Ρ.: Με την Κίνηση Ανάπηρων Καλλιτεχνών διεκδικούμε το δικαίωμα της πρόσβασης στο περιεχόμενο της τέχνης για όλες και όλους τα τελευταία 14 χρόνια. Έχουμε μόνιμη συνεργασία με τα δυο μεγάλα φεστιβάλ της χώρας -Νύχτες Πρεμιέρας και Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης-, αλλά και με σπουδαίους καλλιτέχνες και δημιουργούς, όπως οι Αλκίνοος Ιωαννίδης, Παντελής Βούλγαρης και πολλοί άλλοι. Ήταν στοίχημα το Πιο Δυνατός κι από τον Σούπερμαν, ένα έργο που έχει στο επίκεντρό του ένα ανάπηρο αγόρι που απευθύνεται σε όλες και όλους. Φροντίσαμε όλες εκείνες τις λεπτομέρειες, ώστε το δομημένο περιβάλλον και το περιεχόμενο να είναι πραγματικά προσβάσιμο για όλες και όλους. Κοινό και σκηνή σε πλήρη εναρμόνιση και συντονισμό. Εύχομαι το παράδειγμα του Σούπερμαν να το ακολουθήσουν και άλλοι.

Στην παράσταση ακούγονται και πέντε τραγούδια που έγραψε ο Φοίβος Δεληβοριάς. Θα μοιραστείτε μαζί μας μερικούς στίχους;
Α.Ρ.:
 Ο Φοίβος έγραψε υπεροχή μουσική για την παράσταση. Μοιράζομαι μαζί σας τους στίχους του δεύτερου τραγουδιού:

Είμαι ένα σιωπηλό χωριό / Ένα σφυρί που περιμένει / Ν’ αγγίξει το καμπαναριό / Και ν’ ακουστεί μια μουσική / Που να σκεπάσει αυτά που λένε / Και να τους δείξει τι μπορώ / If I had a hammer / Id hammer in the morning / Id hammer in the evening / All over this land.

Β.Κ.: Συμφωνώ με τον Αντώνη για το συγκεκριμένο τραγούδι, έχει μια συγκινητική επαναστατικότητα. Ένας στίχος που με τρελαίνει και μου ταιριάζει είναι το «Έχω αμαξίδιο, πάμε μια βόλτα / Είναι μυστήρια και ωραία η ζωή».

Αν έπρεπε να μας πείτε έναν άνθρωπο στο περιβάλλον σας που είναι Πιο δυνατός κι από τον Σούπερμαν, ποιος θα ήταν αυτός;
Α.Ρ.:
 Αναμφισβήτητα, είναι ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και φίλος Βασίλης Κουκαλάνι, όμως επειδή γνωρίζει ότι κανένας μόνος του δεν είναι Σούπερμαν.

Βασίλη, παράλληλα με το θέατρο, τι άλλο ετοιμάζεις;
Β.Κ.:
 Ανεβαίνει ο Μορμόλης στις 25 Νοεμβρίου, που σκηνοθετούμε με τον Γιώργο Παλούμπη. Από τον Φεβρουάριο θα είμαι στο Βερολίνο, επειδή θα σκηνοθετήσω την επετειακή παράσταση για τα 50 χρόνια του θεάτρου GRIPS, που θα κάνει πρεμιέρα στις 6 Ιουνίου. Στις 12 Ιουνίου, το Πιο δυνατός κι από τον Σούπερμαν θα ανεβεί επίσης στο GRIPS του Βερολίνου.

 

Εσύ, Αντώνη;
Α.Ρ.:
 Βρίσκομαι κοντά στην ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ Από το Άσυλο στην Κοινωνία, το οποίο γυρίζω από τον Νοέμβριο του 2015 και αφορά τα ιδρύματα προστασίας αναπήρων.

Τέλος, θα ήθελα να πείτε έναν λόγο, ώστε να έρθει και κάποιος ενήλικος να δει την παράσταση, πέρα από τους νέους και τα παιδιά.
Α.Ρ.:
 Επειδή η παράσταση απευθύνεται σε όσες και όσους θέλουν να γνωρίσουν την άγνωστη χώρα της αναπηρίας. Επειδή ο ανάπηρος δεν γίνεται «καλά» στο τέλος, επειδή δεν είναι πολιτικά ορθό το έργο, αλλά παρουσιάζει τη λυτρωτική αλήθεια, επειδή δεν θα κλάψεις για τους λόγους που αναμένεις – αντίθετα, θα γελάσεις με την ψυχή σου. Τέλος, επειδή ο Clark Kent δεν πιάνει μία μπροστά στον πρωταγωνιστή μας τον Άρη.

 

 

https://www.vice.com/gr/article/9k74xv/kapoios-einai-pio-dynatos-apo-ton-soyperman-se-aythn-thn-parastash