Ιωάννα Σωτήρχου

Η νέα παράσταση της ομάδας που σκηνοθετεί ο Βασίλης Κουκαλάνι, βασισμένη στο έργο «Είμαστε πάτσι» του Λούντβιχ Βόλκερ, τολμά και βάζει στο στόχαστρο των παιδιών ένα από τα πιο κρίσιμα και επίκαιρα θέματα: τα έμφυλα στερεότυπα.

Δανείστηκαν τον όρο «Συντεχνία» από τους τεχνίτες που ανέδειξαν τη συνεργατική ιδέα. Οσο για το «γέλιο», είναι το αγαθό που προάγουν με την τέχνη τους. Το γέλιο που απελευθερώνει την αναίτια χαρά της ύπαρξης και καταφέρνει να γίνεται ανατρεπτικό, σαν το μυστικό όπλο των παιδιών και των αδυνάτων όταν βγάζουν τη γλώσσα στους μεγάλους και ισχυρούς. Αλλωστε πρωτίστως στα παιδιά αλλά και όλους όσοι νιώθουν μέσα τους παιδιά απευθύνεται η «Συντεχνία του Γέλιου», η ομάδα νεανικού θεάτρου που καταφέρνει να παντρέψει τις ανησυχίες των παιδιών με τον σύγχρονο προβληματισμό προτείνοντας ένα κοινωνικό θέατρο.

Μα πάνω από όλα η ομάδα εμπνέεται από την πραγματικότητα των παιδιών σαν να τη ζει και να ταυτίζεται με αυτήν. Κι ακολουθεί τα βήματα του βερολινέζικου θεάτρου Grips, από όπου δανείζεται συχνά ιδέες ή και ολόκληρα έργα προσαρμόζοντάς τα στα καθ’ ημάς. Τα έργα του θεάτρου Grips είναι του ιδρυτή του Λούντβιχ Βόλκερ ο οποίος οραματίστηκε ένα επαναστατικό-αντιαυταρχικό θέατρο για παιδιά και του έδωσε σάρκα και οστά το 1972.

Οσο για τη «Συντεχνία του Γέλιου» τι να πρωτοθυμηθείς από την 11χρονη πορεία της! Μας συστήθηκαν τον Οκτώβριο του 2011 με το έργο «Μια γιορτή στου Νουριάν» που τοποθέτησε την πολιτισμική συμφιλίωση στο επίκεντρο ως το ισχυρότερο όπλο κατά του ρατσισμού. Σειρά είχε το «Τζέλα, Λέλα, Κόρνας και ο Κλεομένης» για το αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών στο παιχνίδι κι ακολούθησε το «Είστε και Φαίνεστε» για τη διερεύνηση του σχολικού εκφοβισμού. Η συνέχεια δόθηκε με το «Ο Βάσος και η Βιβή», μια κωμωδία για την εμπιστοσύνη, τον φόβο, το θάρρος αλλά και την προσκόλληση στην οθόνη.

Στην παράσταση «Πιο δυνατός κι από τον Σούπερμαν» με ήρωα τον μικρό ανάπηρο Αρη, η ομάδα μάς προκαλούσε να αναλογιστούμε «αφού οι άνθρωποι έχουν τόση ποικιλία, γιατί ο κόσμος φτιάχνεται για μια κατηγορία;». Φυσικά, δεν γίνεται να παραλείψουμε τον διάσημο «Μορμόλη» που περιπαίζει τους μεγάλους όπως μόνο η παιδική φαντασία μπορεί, καθώς και την επετειακή παράσταση για τον εορτασμό των 50 χρόνων του θεάτρου Grips «Το κενό στον φράχτη» που αναφερόταν στους ασφυκτικούς περιορισμούς στους χώρους του παιχνιδιού. Ολα είναι έργα που έχουν αφήσει τόσο ανεξίτηλα το αποτύπωμά τους ώστε μερικά συνεχίζουν να παίζονται.

Κι έτσι κάπως ερχόμαστε στη φετινή παράσταση της «Συντεχνίας του Γέλιου»: Είναι το «Είμαστε πάτσι» του Λούντβιχ Βόλκερ και πάλι, η ιστορία μιας εργαζόμενης μητέρας δύο παιδιών που αγωνίζεται γενναία μέσα από τις δυσκολίες της καθημερινότητας για να υπάρχει στο σπίτι χαρά παρά τις οικονομικές δυσκολίες. Γι’ αυτό τα παιδιά συνεργάζονται και υπεύθυνα συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού μέχρι που καταφτάνει ένας νέος «μπαμπάς» με νοοτροπία αφέντη. Οπότε μια μέρα τα δυο πιτσιρίκια αποφασίζουν να προβάρουν μια «εξέγερση» και το σκάνε από το σπίτι…

«Η φετινή μας παράσταση κάνει φύλλο και φτερό την πατριαρχία, τα έμφυλα στερεότυπα και τις διακρίσεις, όσα μάλιστα η δική μου γενιά θα ονόμαζε “ισότητα των φύλων”. Και όπως σε όλα μας τα έργα, είναι τα παιδιά, με την κοινή λογική τους στην κατανόηση του κόσμου, αυτά που δίνουν λύση ή αλλιώς που ξεμπροστιάζουν ακόμα και τα πιο σύνθετα κοινωνικά προβλήματα. Και αυτό το κάνουν μέσα από το παιχνίδι και το “γαργαλιστικό” φυσικό τους δικαίωμα στην ανυπακοή που είναι, νομίζω, και η βάση του δικαιώματος του να είσαι παιδί», λέει στην «Εφ.Συν.» ο Βασίλης Κουκαλάνι, σκηνοθέτης, ηθοποιός και ψυχή της ομάδας που διασκεύασε το έργο.

Ο ίδιος μάς μιλά και για την τεχνική που χρησιμοποιούν στα έργα τους για την αποδόμηση των στερεοτύπων που δεν είναι άλλη από τη «φυσική, αυθόρμητη και αβίαστη τάση των παιδιών για επικοινωνία: μέσω της εξυπνάδας τους και της αναίδειάς τους -που αυτά τελικά συνιστούν το συναρπαστικό ηθικό τους πλεονέκτημα- καταφέρνουν να αποδομούν κάθε στερεοτυπικό ψυχαναγκασμό από τον οργανωμένο κόσμο των μεγάλων. Και είναι τα παιδιά που προτείνουν και εν μέρει αποφασίζουν να εφαρμόσουν αυθόρμητα μια νέα κοινωνική πραγματικότητα που τους χωράει όλους.Αλλωστε στις ιστορίες μας υπάρχουν εμπειρίες κοινές και καθοριστικές για όλους μας και περιπέτειες που μας επιτρέπουν να πάμε παρακάτω. Και σαν μια γιορτή, τα παιδιά, στο τέλος της ιστορίας, αποδίδουν με τον δικό τους τρόπο δικαιοσύνη με αυτό το αλάθητο ένστικτό τους και αποφασίζουν ή θέτουν ερωτήματα που τους ανοίγουν μια διαφορετική προοπτική για τον τρόπο που μπορούν να γίνουν τα πράγματα. Αυτή είναι και η παράδοση του θεάτρου Grips του Βερολίνου, που είναι ένα αντιαυταρχικό θέατρο χειραφέτησης για παιδιά και νέους».

● Και πώς επιτυγχάνετε κάτι τέτοιο μιλώντας για την πατριαρχία;

«Δεν γεννιέται κανείς έτσι, είναι κάποιες δομές που την επιβάλλουν και τη διαιωνίζουν την πατριαρχία. Ενώ μιλάμε για “ισοτιμία”, υπάρχει η κυρίαρχη ρητορική στα μίντια ή ακόμη και στην εκπαίδευση που διαχωρίζει και αποδίδει συγκεκριμένους ρόλους στο θηλυκό και στο αρσενικό. Σε αυτό το έργο τα παιδιά ξεμπροστιάζουν αυτή τη λογική. Αλλωστε πιστεύω πως έχει σημασία ακόμη και πώς αντιμετωπίζεις τα παιδιά.

Εμείς προτιμάμε ν’ αναφερόμαστε στην “τάξη των παιδιών” και όχι σε δράσεις “για τους μικρούς μας φίλους”, λες και είναι τίποτα καημένα. Κι εμάς ως ομάδα μάς εκπροσωπεί η “τάξη των παιδιών” σε όλα τα πλάτη και μεγέθη, η τάξη των αδυνάτων και των καταπιεσμένων δηλαδή, στην οποία, με την παιδεία διαλυμένη, πολλοί συμπεριφέρονται σαν να πρόκειται για μικρά ανεγκέφαλα τερατάκια ή καραβάνια καταναλωτών. Τα παιδιά μπορούν ακόμη να αμφισβητούν. Ωστόσο το πραγματικό διακύβευμα δεν είναι να αλλάξουν όλοι λίγο συμπεριφορά και να επιστρατεύσουν λίγη ανεκτικότητα – είναι αφελές να πιστεύει κάποιος ότι έτσι θα λυθεί το πρόβλημα.

Η πατριαρχία δεν ξεφύτρωσε ξαφνικά. Σε αυτό το έργο θα προσπαθήσουμε να πιάσουμε την πατριαρχία από τον σβέρκο. Πιστεύω ότι η ριζική λύση και σε αυτό το πρόβλημα είναι τελικά να αλλάξουμε τον κόσμο. Να φτάσουμε εκεί όπου όλοι οι διαχωρισμοί και όλα τα στερεότυπα καταλύονται. Ε, σε αυτή την ιστορία τα παιδιά έχουν το προτέρημα και την πολυτέλεια να θέσουν αυτόν τον στόχο σε κίνηση…».

Καθώς όμως ο Κουκαλάνι είναι ελληνοϊρανικής καταγωγής, δεν μπορούμε να μην τον ρωτήσουμε και για την κατάσταση στην πατρίδα του πατέρα του, την εξέγερση των γυναικών που εν πολλοίς πυροδοτήθηκε από την καταπίεσή τους στο όνομα της πατριαρχίας και της θεοκρατίας. Μεγάλη συζήτηση… Ο ίδιος θυμήθηκε και την εξέγερση το 2009, όταν «παρά τη δυναμική του κινήματος, οι νέοι τότε, ύστερα από τόσα χρόνια σκληρής καταπίεσης, ήξεραν ότι δεν άντεχαν άλλο. Και ωστόσο το κίνημά τους το χαρακτήριζε μια αδυναμία, αφού δεν υπήρχε η προίκα ενός πολιτικού οράματος. Ελπίζω τώρα με τις γυναίκες να αποδειχτούν διαφορετικά τα πράγματα…».

Πληροφορίες: «Είμαστε πάτσι» του Λούντβιχ Βόλκερ. Διασκευή: «Συντεχνία του Γέλιου». Σκηνοθεσία: Βασίλης Κουκαλάνι. Σκηνικά-κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα. Τραγούδια: Αννη Θεοχάρη, Χαρά Γιαννούλα. Θεατροπαιδαγωγοί: Δέσποινα Μιτσιάλη, Ιωάννα Λιούτσια. Παίζουν: Μικές Γλύκας, Βασιλική Διαλυνά, Μαριέλα Δουμπού, Φώτης Λαζάρου, Χριστίνα Μαριάνου, Αντώνης Χρήστου. Σύγχρονο Θέατρο (Ευμολπιδών 45, Γκάζι. Τηλέφωνο: 2103464380). Κυριακές στις 11.30 και στις 14.30. Εισιτήρια 8-10€.

https://www.efsyn.gr/tehnes/theatro/367054_ta-paidia-ta-bazoyn-me-tin-patriarhia